Dizeleriyle Ataol Behramoğlu – Duygu Yılmaz

Dizeleriyle Ataol Behramoğlu*

 

“Cellat uyandı yatağında bir gece “Tanrım” dedi “Bu ne zor bilmece: Öldükçe çoğalıyor adamlar

Ben tükenmekteyim öldürdükçe…””

Okunmamış  kitaplar  kadar  el  değmemiş  hüzünleri  saklıdır  raflarında.    Eski değildir, yenidir aksine gözlerindeki uyku bilmez aydınlık. İnsanlarımızın öğrenmesi gereken yakın tarihin en büyük tanıklarındandır ve en büyük tanıklarındandır hayatın ve devrin acımasızlığının. Mayıs dedik, kederlerimiz dondu yine ayna kırıklarında… Ve kuşak 68 dedik, keder dedik biz, şiir ve ayna kırıkları dedik… Ataol Behramoğlu, sadece bir sanatçı değil, aynı zamanda edebiyat ve fikir dünyasından yolu geçen en parlak ışıktır dedik…

Çatalca’da doğan şair, öğrenim hayatını Kars ve Çankırı’da sürdürmüştür. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Rus Dili ve Edebiyatı’nı bitirmiştir.1970 ve 1974 yılları arasında öğrenimini ve yaşamını  İngiltere,  Fransa ve Sovyetler Birliği’nde sürdürmüş, daha sonra Türkiye’ye geri dönmüştür. Halkın Dostları, Yeni Gerçek, Anka ve Militan dergilerinin çıkarılıp yönetilmesinde  görev  almış  ve  Adam  Yayınevi’nde  danışmanlık   yapmıştır.

Şehir Tiyatroları’nda dramaturgluk görevi ve Sorbonne Üniversitesi’ne bağlı Centre de Poetique Comparee bölümünde Türk ve Dünya Şiiri üzerine çalışmalar yapmıştır.1982 yılında Barış Derneği Davası sebebiyle on ay tutuklu kalmış ve 1981 yılında da Asya-Afrika Yazarlar Birliği, Lotus Ödülü’nü  almıştır. Şair Rus Edebiyatı’ndan birçok eseri de Türkçeye kazandırmıştır.

Şiir Kitapları

Bir Ermeni General (1965) Bir Gün Mutlaka (1970)

Yolculuk, Özlem, Cesaret ve Kavga Şiirleri (1974) Ne Yağmur Ne Şiirler (1960)

Kuşatmada (1978)

Mustafa Suphi Destanı (1979)

Dörtlükler (1980, ilavelerle yeniden basım 1983)

Şiirler (1959-1982)

İyi bir Yurttaş Aranıyor (1983) Kızıma Mektuplar (1987)

Eski Nisan (1987)

Türkiye Üzgün Yurdum, Güzel Yurdum (1985) Bebeklerin Ulusu Yok (1988)

Sevgilimsin (1993)

Düzyazı

Yaşayan Bir Şiir (1986) iki Ateş Arasında (1989)

Melankolik Gözyaşları (1990) Nazım’a Bir Güz Çelengi (1990)

 

Şiirin Dili-Ana Dil (1995).

Antolojileri

Son Yüzyıl Büyük Türk Şiiri Antolojisi (1988) Dünya Şiiri Antolojisi (1997)

Çocuk Kitabı

Yiğitler Yiğidi ve Uçan At Masalı (1990).

Diğer

Aziz Nesin’li Fotoğraflar (1995) Başka Gökler Altında (1996) Kardeş Türküler (1981)

Lozan (1992)

Genç Bir Şairden Genç Bir Şaire Mektuplar (1995) Şiirin Kanadında Mektuplar (1997)

 

ŞİİRLERİ

 

BİR KADINI BEKLEMEK

 

Bir kadının bana gelecek olması, bir rüzğarı geçerek Bir şarkıyı geçerek, saçlarının uçuşunda

Bir kadının bana gelecek olması, bir ömür geçecek

 

Aşkın buruk tadında, buluşması iki yalnızlığın Bir akşamı geçecek

 

Belki de dağılan sesleri hüznün ve akşamın belki de

Bir kadını geçecek

 

Bir kadını bekliyorum

 

Eteklerini ve saçlarını uçurarak gelecek…

 

 

AŞK İKİ KİŞİLİKTİR

Değişir yönü rüzgarın Solar ansızın yapraklar; Şaşırır yolunu denizde gemi Boşuna bir liman arar; Gülüşü bir yabancının Çalmıştır senden sevdiğini; İçinde biriken zehir

Sadece kendini öldürecektir; Ölümdür yaşanan tek başına, Aşk, iki kişiliktir.

 

Bir anı bile kalmamıştır Geceler boyu sevişmelerden Binlerce yıl uzaktadır Binlerce kez dokunduğun ten; Yazabileceğin şiirler

Çoktan yazılıp bitmiştir; Ölümdür yaşanan tek başına. Aşk, iki kişiliktir

 

Avutmaz olur artık Seni bildiğin şarkılar;

Boşanır keder zincirlerinden Sular tersin tersin akar;

Bir hançer gibi çeksen de sevgini Onu ancak öldürmeye yarar: Uçarı kuşu sevdanın

Alıp başını gitmiştir; Ölümdür yaşanan tek başına.

 

Aşk, iki kişiliktir.

 

Yitik bir ezgisin sadece Tüketilmiş ve düşmüş gözden; Düşlerinde bir çocuk hıçkırır Gece camlara sürtünürken; Çünkü hiç bir kelebek

Tek başına yaşamaz sevdasını, Severken hiç bir böcek

Hiç bir kuş yalnız değildir; Ölümdür yaşanan tek başına, Aşk, iki kişiliktir.

BU YANGIN YERİNDE

Yaşamak bu yangın yerinde Her gün yeniden ölerek

 

Zalimin elinde tutsak Cahile kurban olarak

 

Yalanla kirli havada Güçlükle soluk alarak

 

Savunmak gerçeği, çoğu kez Yalnızlığını bilerek

 

Korkağı, döneği, suskunu Görüp de öfkeyle dolarak

 

Toplanıyor ölü arkadaşlar Her biri bir yerden gelerek

 

Kiminin boynunda ilmeği Kimi kanını silerek

 

 

 

Kucaklıyor beni Metin Altıok “Aldırma” diyor gülerek

 

“Yaşamak görevdir bu yangın yerinde Yaşamak, insan kalarak”

 

BİR GÜN MUTLAKA

Bugün seviştim, yürüyüşe katıldım sonra

Yorgunum, bahar geldi, silah kullanmayı öğrenmeliyim bu yaz Kitaplar birikiyor, saçlarım uzuyor, her yerde gümbür gümbür bir telâş Gencim daha, dünyayı görmek istiyorum, öpüşmek ne güzel, düşünmek ne güzel, bir gün mutlaka yeneceğiz!

Bir gün mutlaka yeneceğiz, ey eski zaman sarrafları! Ey kaz kafalılar! Ey sadrazam!

Sevgilim on sekizinde bir kız, yürüyoruz bulvarda, sandviç yiyoruz, dünyadan konuşuyoruz.

Çiçekler açıyor durmadan, savaşlar oluyor, her şey nasıl bitebilir bir bombayla,

nasıl kazanabilir o kirli adamlar

Uzun uzun düşünüyor, sularla yıkıyorum yüzümü temiz bir gömlek giyiyorum Bitecek bir gün bu zulüm, bitecek bu hân-ı yağma

Ama yorgunum, şimdi, çok sigara içiyorum, sırtımda kirli bir pardesü Kalorifer dumanları çıkıyor göğe, cebimde Vietnamca şiir kitapları Dünyanın öbür ucundaki dostları düşünüyorum öbür ucundaki ırmakları Bir kız sessizce ölüyor, sessizce ölüyor orda

Köprülerden geçiyorum, karanlık yağmurlu bir gün, yürüyorum istasyona Bu evler hüzünlendiriyor beni, bu derme çatma dünya

İnsanlar, motor sesleri, sis, akıp giden su

Ne yapsam… ne yapsam… her yerde bir hüzün tortusu

Alnımı soğuk bir demire dayıyorum, o eski günler geliyor aklıma Ben de çocuktum, sevgilerim olacaktı elbette

Sinema dönüşlerini düşünüyorum, annemi her şey nasıl ölebilir,

 

nasıl unutulur insan

Ey gök! senin altında sessizce yatardım, ey pırıl pırıl tarlalar Ne yapsam… ne yapsam… Dekart oluyorum sonradan…

Sakallarım uzuyor, ben bu kızı seviyorum, ufak bir yürüyüş Çankaya’ya

Bir pazar, güneşli bir pazar, nasıl coşuyor yüreğim, nasıl karışıyorum insanlara Bir çocuk bakıyor pencereden, hülyalı kocaman gözlü nefis bir çocuk Lermontov’un çocukluk fotoğraflarına benzeyen kardeşi bakıyor sonra

Ben şiir yazıyorum daktiloda, gazeteleri merak ediyorum, kuş sesleri geliyor kulağıma

Ben mütevazı bir şairim, sevgilim, her şey coşkulandırıyor beni Sanki ağlayacak ne var bakarken bir halk adamına

Bakıyorum adamın kulaklarına, boynuna, gözlerine, kaşlarına, yüzünün oynamasına

Ey halk diyorum, ey çocuk, derken bende bir ağlama

İlençleniyorum bütün bireyci şairleri, hale gidiyorum portakal almaya

İlençleniyorum o laf kalabalıklarını, kurumuş yürekleri, bireyin kurtuluşunu filan

İlençliyorum o kitap kurtlarını, bağışlıyorum sonradan Uzun kış gecelerinden sonra, masallarda anlatılan

Durup durup bunları düşünüyorum, bir sevinci bir hüzün izliyor arkadan Yüreğim ipesapa gelmez bir bahar göğü, Türkçe bir yürek kısaca Beklemek usandırıyor, telaşlı telaşlı bir şeyler anlatıyorum sağda solda

Bir otobüse biniyorum, inceliyorum bir böceği tutarak kanatlarından merakla Yürürdüm eskiden baharda, o yıkıntıların ve çayırların olduğu alanlara Aklıma şiiri gelirdi o yaşlı Amerikalının sonbaharı anlatan şiiri

Çayırlar vardı o şiirde, baharı anımsatan ne de olsa

Böylece yeniden hazırlanıyorum bir coşkuya, yeniden sokaklara fırlamaya Kendimi atmak bir uçurumdan balıklama

Büyük ve mavi bir şey izlenimi var bende, gördüğüm filmlerden mi ne Bir şapka, telaşlı bir gök, sıcak yapay bir dünya

Anlat anlat bitmiyor, bitmiyor bendeki daüssıla

Bütün sevgilerimi harcayabilirim bir çırpıda, yağmurlu o yollar geliyor aklıma

 

Benzin kokuları, ıslak direkler, babamın esmer bir somun gibi tombul ve sıcak elleri

Uyurdum. Bir de bakmışsın yeni bir filim sinemada, şehirde yeni bir kız, kahvede yeni bir garson

O üzgün ve sabahlıklı dururdu balkonda…

Şimdi ne var hüzünlenecek bunda, nedir bu çatlatan yüreğimi bu telaş Sanki yarın ölecek gibiyim, birazdan polisler gelecek ya da

Gelip alacaklar kitaplarımı, daktilomu, bu şiiri, sevgilimin fotoğrafını duvarda Soracaklar babanın adı ne, nerde doğdun, teşrif eder misiniz karakola Dünyanın öbür ucundaki dostları düşünüyorum, öbür ucundaki ırmakları

Bir kız sessizce ölüyor, sessizce ölüyor Vietnam’da Ağlayarak bir yürek resmi çiziyorum havaya Uyanıyorum ağlayarak, bir gün mutlaka yeneceğiz!

Bir gün mutlaka yeneceğiz, ey işalatçılar, ihracatçılar, ey şeyhülislâm!

Bir gün mutlaka yeneceğiz! Bir gün mutlaka yeneceğiz! bunu söyleyeceğiz bin defa!

Sonra bin defa daha, sonra bin defa daha, çoğaltacağız marşlarla Ben ve sevgilim ve arkadaşlar yürüyeceğiz bulvarda Yürüyeceğiz yeniden yaratılmanın coşkusuyla

Yürüyeceğiz çoğala çoğala…

BEN ÖLÜRSEM AKŞAMÜSTÜ ÖLÜRÜM

 

Ben ölürsem akşamüstü ölürüm Şehre simsiyah bir kar yağar Yollar kalbimle örtülür Parmaklarımın arasından Gecenin geldiğini görürüm

 

Ben ölürsem akşamüstü ölürüm Çocuklar sinemaya gider Yüzümü bir çiçeğe gömüp Ağlamak gibi isterim

Derinden bir tren geçer

 

Ben ölürsem akşamüstü ölürüm Alıp başımı gitmek isterim

Bir akşam bir kente girerim Kayısı ağaçları arasından Gidip denize bakarım

Bir tiyatro seyrederim

 

Ben ölürsem akşamüstü ölürüm Uzaktan bir bulut geçer Karanlık bir çocukluk bulutu Gerçeküstücü bir ressam Dünyayı değiştirmeye başlar Kuş sesleri, haykırışlar

Denizin ve kırların Rengi birbirine karışır

 

Sana bir şiir getiririm Sözler rüyamdan fışkırır Dünya bölümlere ayrılır Birinde bir pazar sabahı Birinde bir gökyüzü Birinde sararmış yapraklar Birinde bir adam

Her şeye yeniden başlar

TOPRAĞA DÜŞEN

 

Ona “Haydi Savaşa dediler Başkaca birşey Söylemediler

 

Aldılar köyünden

 

Davulla zurnayla Geride üç çocuk Bir eş ve bir ana

 

Eline bir silah Tutuşturdular Ve karşılaştı Düşman ordular

 

Vurulup düştü İlk çatışmada

Göğsünde bir oyuk Üç delik alnında

 

“Ey bu topraklar için Toprağa düşen”

Bir karış toprağın Var mıydı yaşarken?

 

TEK BAŞINALIK

 

Ben tek başına ne yapabilirim Diye düşündü biri

Ve hiçbirşey yapmamaya karar verdi

 

Ben tek başına ne yapabilirim Diye düşündü bir öteki

Ve yalnızlığının kuytuluğuna çekildi

 

Ben tek başına ne yapabilirim Diye düşündü bir üçüncü

Ve tek başına düşünmeyi sürdürdü

 

Ben tek başına ne yapabilirim Diye düşündü yüzbinler

Ve tek başınalıklarını sürdürdüler

 

Ben tek başına ne yapabilirim Diye düşündü milyonlar Milyonlarcaydılar

 

Ve tek başınaydılar Bu arada birileri Onlar adına

Karar vermekteydi

 

Tek başına olduklarını sananlar Topluca ortadan kaldırıldılar…. SENİ ELİNDEN TUTMUŞTUM

 

Seni elinden tutmuştum — yaz geçiyordu Yaz geçiyordu, biz geçiyorduk

Yazı elinden tutmuştuk

 

Birazdan geleceksin, bakışacağız Bakışacağız, hem var hem yok gibi Hem var hem yok gibi öpüşeceğiz

 

Aramızda söylenmemiş sözlerin uzaklığı Aramızda yaşanmamış şeylerin uzaklığı Yakın ayrılıkların sezgisi tenimizde

 

Hayat geçiyor biz geçiyorduk Bir denizin üzgün kıyısında Güz bir hastalık gibi ilerliyordu

 

Olgun ışığıyla güz

Ve biz yaklaşan ayrılıkların önünde Kış duygularına bürünmüşüz

 

Dışardan ağlayışı geliyor çocuğumuzun

*https://issuu.com/azizm/docs/edergimayis2008

Bunu paylaş: