24 Mart 2019
Merdigöz, İzmit
Lamium amplexicaule (Baltutan; Henbit deadnettle). Yunanlar bu bitkilere ‘lamium’ dediler, yanisi “şaşkın ağız”. İşte bunlar da böyle efendiler; arı görürler “aaa, üstüme iyilik sağlık” derler, kelebek görürler “aaa, bir yaşıma daha girdim” derler.
Hüseyin Doğan
25 Mart 2019
Kabaoğlu, İzmir
Cruciata laevipes (Sarılıkotu; Crosswort); Romalılar bu bitkiye cruciatus dediler, yanisi “haçlı”. Haç sembolü antikçağ insanı için çok önemlidir. İnsanlar önce güneşin heybetinden ve yaşam kaynağı olmasından etkilendiler. Sonra nesiller boyunca varlığını devam ettiren güneş ölümsüzleşti ve muayyen bir tanrı olarak cisimleştirildi: Güneş Tanrı. İnsanlar bu nedenle güneşin hareketlerini izlemeye başladılar ve şunu fark ettiler: Her yıl 22 Aralık günü ilginç bir şey oluyordu, tanrı güneşin güneye doğru hareketi sona eriyor, Güney Haçı Takımyıldızı üzerinde 3 gün boyunca duruyordu. Tam 3 gün sonra güneş bu sefer ‘bahar’ı getirmek için kuzeye doğru hareket etmeye başlıyordu. Yanisi: Tanrı Güneş haç üzerinde ölüyor, üç gün ölü kalıyor ve üçüncü günün sonunda tekrar diriliyordu. Birçok antikçağ uygarlığında benzer biçimde, ölen ve üç gün sonra dirilen tanrısal karakterlere rastlanılması bu açıdan bakıldığında tesadüfi değildir.
Hüseyin Doğan
Not: Kocaeli bölgesinde görülen türlerle ilgili bilgilere Hüseyin Doğan’ın emeğiyle hayata geçirilmiş olan “Kocaeli Bitkileri” sayfasından ulaşabilirsiniz. Siteyi incelemeye Sarılıkotu’ndan başlamak isterseniz;
26 Mart 2019
İstanbul
Şâdi’mle Şâdiye’min göbeği delikli yuvası, bu akşamın yaşam enerjisi.
Gevher Gökçe
Erzurum
Bugün yeğenim Defne’nin sınıfına balinaları anlattım. Çocuklar bir harikaydı. Öyle çok soru sordular, onlara soru sorduğumda öyle çoğu yanıt verdi ki müthiş heyecanlı ve hoş sohbetimiz nedeniyle sunuşumu bitiremedim bile! Elbette mavi balinadan söz ettim. Eh, kalbi küçük bir araba kadar olan, damarlarında emekleyebileceğimiz bu görkemli balinadan çocuklara nasıl söz edilmez. Elbette duymuşlardı adını, hatta “en büyük memeli, en büyük hayvan” olduğunu belirtirken yanlışlıkla “canlı” kelimesi de çıkınca ağzımdan ağaçlardan söz ederek hemen düzelttiler!
Ülkemizde görülen kaşalottan (nam-ı diğer Moby Dick balinası) söz ederken “teyze” balinalardan söz edeyim dedim. 3 bin metreye kadar daldığı bilinen kaşalotun yeni doğmuş ve henüz annesiyle o derinliğe dalamayacak yavrusuna kimin göz kulak olduğunu sorduğumda önce, uzun süre, annesiyle dalma olasılıkları üzerinde düşünmeleri de çok tatlıydı. Anne yavrusunu kuyruğunun üzerinde taşıyabilirmiş mesela…
“Kambur balina”, “Denizgergedanı” ve elbette “Katil balina” gibi isimlerin yanlışlığına da değindiğimiz, Kambur balinaya bilimsel isminde yer aldığı gibi “Devkanatlı balina” isminin daha çok yakıştığında anlaştığımız sunuş çok keyiflendirdi beni. Bir ara, bu keyif nedeniyle “çocuklar olmasa kitaplar olmazdı” demişim. Eve dönünce Defne’yle unutmadan nelerden söz ettiğimizi düşünürken bana ilk olarak bu sözümü hatırlattı. İşte belki de ne anlattığımız değil nasıl anlattığımız daha önemlidir. Keyifle birlikte ve belki daha da önemli olarak beni umutlandıran bu küçük dostlarımla yeniden buluşacağım gün için şimdiden sabırsızlanıyorum.
Özgür Keşaplı Didrickson
İzmit
Hyacinthus orientalis ve üzerinde beslenme çılgınlığına tutulmuş telaşlı Tropinota hirta. H. orientalis bizim burada olmaz, nereden ve nasıl geldi bilmem. Ama fırsat bu fırsat, çiçeğin hikayesini yazayım: Apollo ve Hyacinth iki yakın arkadaşmış, ama kanka olanından değil, ımm, nasıl desem… İşte öyle. Günlerden bir gün bu iki arkadaş disk atma oynarken Apollo’nun attığı disk Hyacinth’in başına gelmiş ve onu öldürmüş. Arkadaşının ölümüne çok üzülen Apollo da, onu sümbül (Hyacinthus) çiçeğine dönüştürmüş. Yapraklarda zaman zaman görülen “αι” ya da “Ὑ” harf(ler)i Yunanca “eyvah, heyhat, ah, ne yazık” anlamlarına gelir ve Apollo’nun hicranını temsil eder.
Hüseyin Doğan
28 Mart 2019
Erzurum
Annem Selçuk’tan yeni bir güzelliğin fotoğrafını gönderdi. Flora grubuna danışınca Ballıbabalardan bir tür olduğunu öğrendik. Bilimsel ismi Lamium moschatum, Türkçesi ise Mis Balıcak ya da Lünlünotuymuş.
Annemin gönderdiği muhteşem fotoğraflardaki bazı türleri yeğenler okuldayken ya da uyurlarken rehber kitapların, sitelerin ve Flora grubunun rehberliğinde tespit etmeye çalıştım. Araştırınca hazineden Ballıbabalardan “ipekçayı” isimli bir bitki (Sideritis lanata), ayna salebi (Ophrys speculum), Laden (Cistus creticus) ve bir tür mermer zıpzıp kelebeği de çıktı. Hatmi zıpzıpı (Carcharodus alceae) olabileceğini düşünüyorum. Böcekler ve örümcekler dünyasında ise hala emekliyoruz.
Ladene bayıldım. Ütü yapmayı neden sevmediğimi, dahası gereksiz gördüğümü ne güzel anlatmış o taç yapraklar…
Özgür Keşaplı Didrickson
29 Mart 2019
Alaplı, Zonguldak
Karasırtlı martı… Bugün aynı yerde 12 tane vardı. Daha fazla olduğuna inanıyorum. Beni biraz şaşırtı, ilk defa bu kadar çoğunu bir arada gördüm. Hava rüzgarlıydı, dere ağzında dinleniyorlardı.
Ekrem Karaduman
Şirince, İzmir
Yılan Kartalı – Circoetus gallicus. Fotoğraf: Mahmut Akbulut
Mahmut Akbulut
Arizona, Amerika
Bu yılın benimle işbirliği yapan ilk kelebek mankeni. Evet insan, burada böyle duracağım. Yakından ve farklı açıdan fotoğraflarımı çekebilirsin.
Ne kadar da narin ve zarif bir güzellik. Uçuşurlarken beyaz görünüyorlardı.
My first cooperative butterfly model this year. Yes human, I will remain here and you may take my pic close up and from different angles.
Such a soft and delicate beauty. Appeared white as they were flitting about
Susan Knauer-long
Erzurum
Huş ağaçların bayılıyorum. Bugün kızlarla birinin yanında durduk biraz. Huş ağaçları görünce dururuz biz zaten. Bazen ondan mektup kağıdı ister, üzerine bir şeyler karaladığımız mektupları uçururuz. Üzerlerindeki desenler de hep etkiler beni. Bu kez bir güveyle ödüllendirildim. Günlüğümüze başladığımızdan beri birbirinden muhteşem ne kadar türe denk geldik ama ne kadar azının ismini öğrenebildik. Bu desenin artık güveleri ihmal etmememi rica ettiğini mi düşünsem? Evet, öyle düşünüyorum.
Erzurum’un huşları yaz güneşiyle de çarpmıştı beni, bir şiir yazmıştım;
Özgür Keşaplı Didrickson
31 Mart 2019
Moldova
Halil Uysal
Not: Bu müthiş fotoğraftaki kelebeğin heybetle taşıdığı kanatlarının üzerindeki deseni bilmiyorsanız ne şanslısınız. Bir parça düşledikten sonra öğrenmek isterseniz;
http://www.trakel.org/kelebekler/?fsx=2fsdl17@d&tur=Tavus%20Kelebe%C4%9Fi
Bodrum
Gece 05:30’da geldim ve sabah, orman gibi olmuş bahçem ne de güzel karşıladı beni…Sevgi dolu, sadık ve güzel bir arkadaş gibi! Üç aylık yokluğumda ebegümeçleri de boyumu aşmış. Ülkeme merhaba!
Perihan Yalın-Michels
California, Amerika
“Altın
Lale” (Acem Lalesi – Eschscholzia californica – Golden Poppy) gelincikler
ailesine ait en göz alıcı kır çiçeklerinden biridir.
Amerika Yerlileri’nin çayını yaptıkları bu bitki, hafif sakinleştirici özelliği taşır;
Edith’s Checkerspot- Euphydryas editha. Fotoğraf: Deniz Tokatlı
Deniz Tokatlı
Not: Deniz’in çektiği, İngilizce ismi “Edith’s Checkerspot”, bilimsel ismi Euphydryas editha olan bu kelebek iklime karşı öyle hassasmış ki, Kuzey Amerika’da yaşanan iklim değişikliğinin gösterge (indicator) türüymüş;
Selçuk
Selçuk’taki ilk günümde annemden beni ayna salebine (ayna orkidesi de deniyor) götürmesini istedim. Erzurum’a gitmeden önce sarı salep görmüş ve bayılmıştım. Ayna salebinin mavi rengiyle de şiir diyarlarına uçmayı planlıyordum ama ne yazık ki annem salebi bulamadı! Yerini işaretlememiş. Eh, anne!
Şenay Arzuman, Bülent Yaşar ve Arzu Çığ’ın Diğer bitki türlerine kıyasla çok farklı döllenme mekanizmaları ( floral mimikri, yalancı çiftleşme gibi) kullanan orkide türlerinin tozlaşma için kullandıkları yöntemler ve böcek ilişkileri inceleyen makalesini (Türkçe) okumanızı öneririm;
http://dergipark.gov.tr/download/article-file/618849
Salep yapımı nedeniyle kimi orkide türlerinin nasıl yok olmanın eşiğine geldiğini anlatan bir yazıyı da buraya ekleyeyim;
Ayna salebini bulamamanın üzüntüsünü muhteşem bir kelebeği, üstelik ilk kez gördüğüm bir türü uzunca bir süre Gülliver gibi izlemek nasıl da dindirdi. Bir süre sonra, artık eve gitmek gerektiği için -yemek pişirmek, yemek için kelebek bırakılır mı aslında!!!- yeniden görüşmek dileğiyle onu, hala kıpırdamadan üzerinde durduğu çiçekte bıraktık. Bir hayvanın kaçmaması, onu olduğu yerde bırakıp gidenin ben olması hep büyüler beni, sağ ol kelebek. Kelebeğin türü “Dağ Oyklösü”ymüş. Euchloe ausonia.
Özgür Keşaplı Didrickson
(Annem de bu kelebekle tanışmamızın öyküsünü yazdı)
Yeğenlerinin yanından dönen kızımla birlikte hemen arazi çalışmalarımız için çıktık evden heyecanla, ayağının tozuyla. Kızım Erzurum’dayken karşılaştığım türleri bir de onunla görmek, bitkilerin gelişimini görmek için heyecanlıydım. Aklım bir de günlerdir uçuşan kelebeklerdeydi. Ayna salebini bulamamış olmanın üzüntüsü içimde, bir bitkiyi incelerken sarı bir çiçeğin üzerinde gördüm onu nihayet. Kızıma “kıpırdanma” dedim sessizce. Nasıl da güzeldi ve o an çok mutlu oldum. Kelebek iç sesimi duymuştu sanki ve bence gönül rızasıyla fotoğraflarını çekmemize izin verdi.
Perihan Keşaplı
1 Nisan 2019
İzmir
İyi bir ruh hali için “anı yaşamak” lazım, fotoğrafta da “anı yakalamak”.. İstanbul Boğazı’ nda yunuslarla yüzmüştüm, havuzda da martılarla yüzebilsem…
Selami Aksoy
İstanbul
Kim demiş kumrular yas tutmaz diye… iki yavrusu yuvadan düşüp öldükten sonra, sabit’le sabite balkonuma küsmüşlerdi.. ada’mdan getirdiğim uğurlu çam iğnelerimle onlar için hazırladığım yuva geçen bahar boş kalmıştı… dün akşamdan beri yeni bir yumurtamız var, adını inat koydum… saksağanlarım sabah şarkıları söyledi, burnumun dibinden pırrr, üç yeşil papağan geçti… gönlünüz yuvaysa, mutlaka bir güzellik konar; başka balkonları bilmem ama benimkinde her dem bahar var…
Gevher Gökçe
Juneau, Alaska
Juneau baharının ilk söğütleri.
First pussy willows of Juneau’s spring.
Not: Bahar başlangıcında pisi pisi başağına benzer tüylü çiçeklere sahip oldukları zaman küçük söğüt (Salix sp.) türleri “Pussy willow” olarak adlandırılıyor.
Peter Metcalfe
Erzurum
Günlüğümüzde Alaska’da ağaç üzerinde oluşan sarkıtların birbirine çarptıklarında, yere düştüklerinde çıkardıkları sesi topladığım videoyu paylaştıktan kısa süre sonra, kardeşimin oturduğu lojmanlardaki ağaçların üzerinde sarkıt görünce çok heyecanlandık. Öyle ki, yanlarından geçerken arabayı durdurduk. Defneciğim müzik de yaptı onlardan, resim de…
Özgür Keşaplı Didrickson
Selçuk
Bugün ılgın cennetine gittik. Aralarında da sayısız diken kelebeği uçuyordu. alandaki birkaç Kıbrıs akasyasını da ilk kez farkettik.
Ladenle de bugün tanıştım, çoğu taç yaprağını dökmüştü ama o tomurcuklar patlayacak elbette.
Katırtırnakları açmaya başlamıştı. Yeğenlerimle konuştuğumuzda Erzurum’a kar yağdığını öğrendik ve sonra bu kez de müthiş zarif bir kar görüntüsüyle karşılaştık. Minik, kümelenmiş beyaz çiçekleriyle bizi büyüleyen çalı bir tür alıçmış (Crataegus monogyna). Fotoğraflarımızı gelecek günlükte paylaşacağız. Merak edenler günlüğümüzün sonunda saydığımız kaynakların sayfalarında gezinmeye başlayabilir.
Dönüş yolunda, sulak alanda en az 120 küçük ak balıkçıl saydım. Tarlada bırakılmış pamuklara benziyorlardı.
Akşam balinalarla ilgili üzücü bir haber okudum. Ne yazık ki bu kez de İtalya sahiline vuran bir balinanın karnından 22 kilogramlık plastik ve balıkçılık kaynaklı çöp çıkmış. Daha da üzücü olan balina hamileymiş, ölmeden önce, elbette bu durumla ilgili olarak düşük yapmış. Kötü olaylardan ders çıkarmak gerekir ya, haber bu açıdan çok umut verici bilgiler de içeriyor. İtalya Çevre Bakanı bu olaydan çok etkilendiğni kanıtlayan açıklamalar yapmış. Bir süre önce Avrupa Parlementosu’nun 2021 yılına dek tek kullanımlık plastikleri yasaklama kararını hatırlatarak İtalya’nın bunu ilk uygulayan ülkelerden biri olacağı sözünü vermiş. Umarım bizde de bu yönde bir yasak ve dahası gerçekleşir.
Özgür Keşaplı Didrickson
2 Nisan 2019
İstanbul
Kargalar, harika bir mühendislikle ördükleri yuvalarının içini yumuşak malzemelerle sıvıyorlar. Kırlık alanda olsalar, koyun-keçi kılları vs. bol nasıl olsa. Peki kentte yaşayan bir karga ne yapmalı da benzer malzemeler bulmalı? Oralarda gezinen bir kedi varsa hiç sorun değil. Arkasından yaklaşılır, kuyruğuna bir dokunuş, hoop, tazesinden bir tutam tüy gagadadır artık.
Kedi öfkelense de sağ olsun kanatlarım… Çaresiz, yürümeye devam edince bir kere daha arkasından yaklaşılır… Sonra bir kere daha…
Kahkahalarla izlediğim bu görüntüyü o an fotoğraflayamadım fakat sizler için zevkle çizdim.
Mustafa Bilgin
Selçuk
Annem kolkola girmiş 2 mavi böceğin ve bir süredir uçuşurken gördüğümüz kelebeğin fotoğrafını çekmiş. Böcek türleri konusunda hala çok bilgisiz. Kelebeğin ise Bakır kelebeklerinden (Lycaena sp.) olduğunu düşünüyoruz. Belki de “Benekli Bakır Kelebeği” .
Bakır kelebekleriyle tanışmak isterseniz;
………….
Not: Kuş türleri için trakus.org, kelebek türleri için trakel.org adresine bakabilirsiniz. Bitkiler konusunda Facebook’taki Flora grubu dışında, turkiyebitkileri.com adresinden ve yazarımız Hüseyin Doğan’ın emeğiyle hayata geçirilmiş olan “Kocaeli Bitkileri” sayfasındandan yararlanabilirsiniz. Sürüngenlerden mantarlara, genel olarak yaban hayatla ilgili bilgi edinmek, gözlemlediğiniz türlerin hangisi olduğunu öğrenmek için dogalhayat.org adresine de danışabilirsiniz.
…
Azizm Sanat Örgütü olarak doğadan zannedildiği kadar uzak olmadığımızı düşünerek, bu düşüncenin yarattığı umutla “Dirimbilim* Günlüğü” köşesini açmaya karar verdik.
Dirimbilim Günlüğü’nün her yaştan herkesin katkısıyla oluşmasını arzuluyoruz. Günlüğümüzde yer almak için yer ve tarih bilgisiyle bize gözlem ve düşüncelerinizi aktarabilirsiniz. Notlarınıza fotoğraf, çizim, video da ekleyebilirsiniz.
Bizi birleştireceğini, yaban hayata olan sevgimizle güç birliği yapmamızı sağlayacağını umduğumuz günlüğümüze katkılarınızı bekliyoruz. Notlarınızı dirimbilimgunlugu@gmail.com adresinden yayın kurulumuza gönderebilirsiniz.
* “Dirim” kelimesi “yaşam” demek. “Dirimbilim” de “Yaşambilim” yani “Biyoloji” demek. “Dirim” kelimesinin doğanın içindeki müziğe ve şiire de göz kırpan bir kelime olduğunu düşündüğümüz için günlüğümüze bu ismi verdik.
